کدام مشکل صنعت خودرو حل شده است؟/ از کوزه همان تراود که درو اوست

عباس علی‌آبادی وزیر صمت در نخستین رویداد ملی صنعت دانش‌بنیان در مرکز همایش‌های کتابخانه ملی که چند روز پیش برگزار شد، درباره مسائل مختلف صنعت کشور سخن گفت.

اما یکی از مهمترین سخنان او درباره صنعت خودرو بود که به سرعت بدل به تیتر اول رسانه ها شد. وزیر صمت در بخشی از سخنان خود گفته است: چرا باید به خودروساز رانت بدهیم و بعد حساب‌کشی کنیم؟ خودروسازان باید بدانند که هیچ رانتی در کار نیست و باید روی پای خود بایستد.

آقای وزیر این جملات پر شور را در حالی بیان کرده است که بدون شک رانت و فساد در هر حوزه ای محکوم است و حساب کشی از رانت خواران نیز قطعا مورد تایید مردم خواهد بود. اما سوال اساسی که باید از او پرسید این که آیا خودروسازان کشور تا به امروز با رانت فعالیت کرده اند؟ که اگر این چنین است، چرا بسیاری از مدیران سابق این صنعت هنوز در صنعت خودرو مشغول به فعالیت هستند؟

نکته دیگر این که چند ماه است از حضور عباس علی آبادی در وزارت صمت گذشته و و باید از او پرسید امروز کدام مشکل اساسی صنعت خودرو حل شده است؟ آیا سخن گفتن آقای وزیر و مدیران و معاونین این وزارت خانه در خصوص کلیات و به نوعی خبردرمانی در صنعت خودرو همان مسیری نیست که در وزارت خانه رضا فاطمی امین هم طی می شد؟

کدام مشکل حل شده است؟

صنعت خودرو ایران به دلیل شرایط خاص سیاسی کشور، ارتباطات پر نوسان بین المللی، نوسان نرخ ارز و تورم هیچ گاه نتوانسته برای مدت طولانی با یک استراتژی مشخص جلو حرکت کند. زیرا این موضوع نیازمند بستری امن برای مشارکت و سرمایه گذاری داخلی و خارجی است. حتی یک بار هم که هاشم یکه زارع مدیرعامل سابق ایران خودرو قصد داشت با تشکیل یک کنسرسیوم ۱۰ جانبه بین المللی به مالکیت پلتفرم روز جهانی دست پیدا کند، دوباره تحریم ها مانع شدند. 

حالا با این شرایط که در بالا ذکر شد، باید دید آقای وزیر از صنعت خودرو دقیقا چه انتظاراتی دارد؟ افزایش کیفیت، ایمنی، تولید، داخلی سازی، صادرات و حتی برقی سازی محصولات همه در سخن و شعار هم تایید افکار عمومی را به همراه دارد و هم آسان به نظر می رسد. اما در حالی که هیچ کدام از مشکلات کلان خودروسازان هنوز حل نشده است، چطور می شود شتاب زده همه این موارد را انجام داد؟ 

هنوز مشکلات تامین مواد اولیه خوروسازان پابرجاست. هنوز ارز مورد نیاز خودروسازان هم در بخش خصوصی و هم در بخش دولتی به موقع و به میزان مورد نیاز تامین نمی شود. هنوز شورای رقابت است که می گوید کدام خودرو را چند بفروشند. هنوز کسی مسئولیت سامانه جامع فروش خودرو که هیچ سامانی در بازار ایجاد نکرده است را به گردن نمی گیرد. هنوز خودروسازان تعهدهای عقب مانده دارند و به نظر می رسد از هنوز تا آینده با این دست فرمان وزارت خانه همین مشکلات باقی خواهد ماند.

تکلیف زیان انباشته خودروسازان چیست؟

عباس علی آبادی و معاونین و مدیران وزارت صمت در حالی در خصوص سامانه جامع فروش و واردات خودرو و مسائل دیگر صحبت می کنند که انگار فراموش کرده اند، بیش از ۱۶۰ هزار میلیارد تومان زیان انباشته خودروسازان همچون زنجیری بر پای آنهاست. زیانی که به گفته اغلب کارشناسان و صاحب نظران به دلیل قیمت گذاری دستوری و عدم توانایی بازپرداخت وام های بانکی با سود بالا به وجود آمده است. 

شاید بهتر باشد از آقای وزیر و معاونین او پرسید راه حل جبران زیان انباشته خودروسازان دقیقا چیست؟ واقعیت اینجاست که دو خودروساز بزرگ کشور تا زمانی که با زیان خودرو تولید می کنند و با فشارهای بالادستی مجبور به افزایش تولید یا همان افزایش تولید زیان هستند، بنگاه های تولید زیان به حساب می آیند نه خودروساز. 

وزیر مپنایی صمت که قبل از رفتن به ساختمان سمیه او را در دایره تکنوکرات دست بندی می کردند، از زمان حضور در این وزارت خانه تقریبا در اغلب گفت و گوها تنها به موضوع برقی کردن خودروها پرداخته، زیرا او تجربه موفقی در این خصوص در مپنا داشته است. اما واقعیت اینجاست که صنعت خودرو با نمونه سازی در مپنا و تولید چند دستگاهی بسیار متفاوت است. 

امروز قالب یک آینه کناری خودرو درتعمیق ساخت داخل آنقدر گران تمام می شود که حتی برای قطعه سازان صرفه اقتصادی ندارد، مگر پای تیراژ ۱۰۰ هزار دستگاهی در میان باشد. از این رو در بسیاری از موارد قطعه سازان هزینه ساخت قالب را بر عهده خودروسازان می گذارند. این تنها یکی از مشکلات خودروسازان چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی است. 

بعد از فاطمی امین

به عقیده بسیاری از کارشناسان و فعالان صنعت خودرو بعد از رضا فاطمی امین وزیر سابق صمت تقریبا انقلاب و اتفاق بزرگی در این وزارت خانه رخ نداده است. جالب آن که بر کسی پوشیده نیست که عمده اشکالات فاطمی امین در حوزه خودرو بود. زیرا او در بخش معادن و صنایع غیر خودرویی پرونده مثبتی داشت. بدون شک بخش زیادی از مشکلات صنعت خودرو در دوران وزیر سابق صمت به دلیل تصمیمات و نظرات معاونین و مدیران بدنه وزارت خانه او بوده است. 

اما جالب است که بخش عمده مدیران و معاونین فعلی وزارت صمت دست کم در حوزه خودرو و صنایع وابسته همان هایی هستند که در دوران فاطمی امین هم در این وزارت خانه تصمیم ساز بودند! حال سوال اینجاست که اگر این افراد توانمندی های بالایی دارند، چرا رضا فاطمی امین از بهارستان به وزارت صمت باز نگشت؟ یقین بدانید در صورت استفاده از مدیران کارآمد در این صنعت و رفع مشکلات کلانی که در بالا اشاره شد، جاده مخصوصی ها راه خود را پیدا می کنند. 

به عقیده نگارنده منشا اصلی بسیاری از مشکلات صنعت خودرو درون این صنعت نیست و این صنعت متاثر از تصمیمات غیر کارشناسی بالادستی، گاهی به راه می رود و گاهی به بیراهه. شاید بهتر باشد وزارت خانه صمت اگر قصد دارد صنعت خودرو را به سمت مسیری هموار راهنمایی کند، ابتدا با اولویت بندی مشکلات فکری به حال آنها از جمله راه جبران بیش از ۱۶۰ هزار میلیارد تومان زیان انباشته خودروسازان کند. متاسفانه در طول ۱۰ سال اخیر شعارهای پر شور انتظارات از خودروسازان را بالا برده است، در حالی که از کوزه همان تراود که در اوست. در آخر شاید وقت آن رسیده که آقای وزیر بداند، بازیکنان درجه ۲ بازی درجه ۱ یک ارائه نمی کنند. 

یادداشت : امید آورزمانی