شمع یکی از قطعات مورد استفاده در موتور اتومبیل است که انتخاب مناسب آن می‌تواند روی عملکرد کلی خودرو تأثیر بگذارد.
از همین رو انتخاب شمع مناسب می‌تواند موجب بهبود عملکرد موتور اتومبیل شود. از همین رو در این مقاله تصمیم گرفتیم تا نحوه انتخاب شمع موتور مناسب را توضیح دهیم.
وظیفه شمع در موتور خودرو چیست؟
شمع خودرو یک قطعه کوچک و مهم در موتور خودرو است که وظیفه ایجاد جرقه را دارد و باعث شکل‌گیری احتراق مخلوط هوا و سوخت در محفظه سیلندر می‌شود. این عمل باعث تولید انرژی و حرکت پیستون و در نهایت چرخ‌های خودرو می‌شود. شمع خودرو در انواع مختلفی عرضه شده که بر اساس نوع موتور، سوخت و شرایط محیطی متفاوت هستند.
شمع موتور خوب چه تأثیری روی عملکرد خودرو می گذارد؟
شمع موتور خوب باعث می‌شود که جرقه‌ای قوی و مناسب ایجاد شود و ترکیب سوخت و هوا را به طور کامل و یکنواخت صورت بگیرد. این عمل باعث می‌شود که انرژی بیشتری تولید شده و شتاب خودرو افزایش یابد. همچنین شمع موتور خوب باعث می‌شود مصرف سوخت کاهش یابد و صدا و لرزش موتور کمتر شود. برای انتخاب شمع موتور خوب باید به نوع موتور، سوخت و شرایط محیطی توجه کرد. شمع موتورها را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد که هر کدام ویژگی های خاص خود را دارند. برای مثال شمع‌های سوزنی جرقه قوی‌تری ایجاد می‌کنند و شمع‌های پلاتینیومی عمر بالایی دارند.
استفاده از شمع موتور بی کیفیت در خودرو چه پیامدهایی دارد؟
شمع موتور کیفیت پایین می‌تواند باعث ایجاد مشکلات مختلفی برای عملکرد موتور خودرو شود. برخی از این مشکلات عبارتند از:
- کاهش شتاب و قدرت خودرو
- افزایش مصرف سوخت و تولید آلاینده‌ها
- خام سوزی و کاهش عمر کاتالیست
- لرزش و صدای نامنظم موتور
- مشکل در استارت زدن و روشن شدن موتور
- سیاه شدن و زنگ زدگی شمع
برای جلوگیری از این مشکلات، بهتر است شمع خودرو را در زمان مناسب و با توجه به نوع موتور، سوخت و شرایط محیطی تعویض کنید. معمولاً شمع‌ها را بین ۴۰ الی ۵۰ هزار کیلومتر کارکرد تعویض می‌کنند، اما بعضی از شمع‌ها ممکن است عمر بیشتری داشته باشند.
زمان تعویض شمع موتور خودرو چه موقع است؟
بهترین زمان تعویض شمع موتور خودرو بستگی به نوع شمع و شرایط رانندگی دارد. برخی از شمع‌ها ممکن است بعد از ۵۰۰۰۰ کیلومتر نیاز به تعویض داشته باشند، در حالی که برخی دیگر می‌توانند تا ۱۰۰۰۰۰ کیلومتر یا بیشتر عمر کنند. برای دانستن زمان دقیق تعویض شمع خودرو، بهتر است به دفترچه راهنمای خودرو یا توصیه‌های سازنده مراجعه کنید. همچنین می‌توانید به علائم خرابی شمع توجه کنید که شامل موارد زیر هستند:
- استارت سخت خودرو
- کاهش شتاب و قدرت خودرو
- افزایش مصرف سوخت و تولید آلاینده‌ها
- لرزش و صدای نامنظم موتور
- مشکل در روشن شدن خودرو
- روشن شدن چراغ چک موتور
- صدای تق تق موتور
اگر یکی یا چندین از این علائم را در خودروی خود مشاهده کردید، بهتر است شمع خودرو را بررسی و در صورت لزوم تعویض کنید.
شمع خودرو از چه اجزائی تشکیل شده است؟
- بدنه شمع: قسمت فلزی شمع که به سر سیلندر متصل می‌شود و نقش هدایت کننده جریان برق را دارد. بدنه شمع دارای رزوه‌ای است که با کابل شمع متصل می‌شود.
- عایق شمع: قسمت سرامیکی شمع که بر روی بدنه شمع قرار دارد و نقش عایق برقی را دارد. عایق شمع جلوگیری می‌کند از اینکه جریان برق به بدنه خودرو منتقل شود و همچنین حرارت شمع را کنترل می‌کند.
- الکترود مرکزی: قسمت فلزی شمع که در داخل عایق شمع قرار دارد و نقش الکترود مثبت را دارد. الکترود مرکزی جریان برق را از کابل شمع دریافت می‌کند و به الکترود جانبی منتقل می‌کند.
- الکترود جانبی: قسمت فلزی شمع که به بدنه شمع متصل شده و نقش الکترود منفی را دارد. الکترود جانبی با الکترود مرکزی فاصله‌ای کوچک دارد که محل جرقه زنی است.
- واشر شمع: قسمت فلزی شمع که بر روی بدنه شمع قرار دارد و نقش مهر و موم کننده را دارد. واشر شمع جلوگیری می‌کند از اینکه گازهای احتراقی از محفظه سیلندر خارج شوند.
شمع خودروها را می توان به چند دسته تقسیم کرد؟
دسته‌بندی اهمیت شمع‌های خودرو آن‌جا اهمیت پیدا می‌کند که متوجه می‌شوید باید با توجه به عملکرد و نوع ساخت موتور اتومبیل خود بهترین گزینه را برای آن انتخاب کنید.
- شمع‌های چند الکترودی: شمع‌هایی که دارای بیش از یک الکترود جانبی هستند و جرقه قوی‌تری ایجاد می‌کنند. این شمع‌ها عمر طولانی‌تری دارند و مناسب خودروهای با توان بالا هستند.
- شمع‌های سرد و گرم: شمع‌هایی که بر اساس حرارتی که تولید می‌کنند دسته‌بندی می‌شوند. شمع‌های سرد حرارت کمتری تولید می‌کنند و مناسب خودروهایی هستند که در شرایط گرم و سرعت بالا کار می‌کنند. شمع‌های گرم حرارت بیشتری تولید می‌کنند و مناسب خودروهایی هستند که در شرایط سرد و سرعت پایین کار می‌کنند.
- شمع‌های نیکلی: شمع‌هایی که الکترودهای آن‌ها از جنس نیکل هستند و ارزان‌ترین نوع شمع خودرو هستند. این شمع‌ها عمر کمتری دارند و مناسب خودروهای با توان پایین هستند.
- شمع‌های پلاتینیومی: شمع‌هایی که الکترودهای آن‌ها از جنس پلاتینیوم هستند و گران‌ترین نوع شمع خودرو هستند. این شمع‌ها عمر بالاتری دارند و مناسب خودروهای با توان متوسط هستند.
- شمع‌های ایریدیومی: شمع‌هایی که الکترودهای آن‌ها از جنس ایریدیوم هستند و جدیدترین نوع شمع خودرو هستند. این شمع‌ها عمر بسیار بالایی دارند و مناسب خودروهای با توان بالا و سیستم احتراق پیشرفته هستند.
چگونه یک شمع مناسب برای خودروی خود انتخاب کنیم؟
برای انتخاب یک شمع مناسب برای خودروی خود، باید به چندین عامل توجه کنید. این عوامل عبارتند از:
- نوع موتور خودرو: موتورهای خودروها ممکن است دوگانه سوز، بنزینی، گازوئیلی، الکتریکی یا هیبریدی باشند. هر نوع موتور نیاز به شمعی با ویژگی‌های خاص دارد. برای مثال، موتورهای دوگانه سوز نیاز به شمع‌هایی با کد حرارتی بالا و الکترودهایی با جنس پلاتینیوم یا ایریدیوم دارند. موتورهای بنزینی نیاز به شمع‌هایی با کد حرارتی متوسط و الکترودهایی با جنس نیکل یا پلاتینیوم دارند. موتورهای گازوئیلی نیاز به شمع‌هایی با کد حرارتی پایین و الکترودهایی با جنس نیکل یا ایریدیوم دارند. موتورهای الکتریکی یا هیبریدی نیاز به شمع‌هایی با کد حرارتی بسیار پایین و الکترودهایی با جنس ایریدیوم دارند.
- کد حرارتی شمع: کد حرارتی شمع نشان‌دهنده توانایی شمع در انتقال و تنظیم حرارت است. شمع‌های با کد حرارتی بالا حرارت را به سرعت به بدنه شمع و سپس به سر سیلندر منتقل می‌کنند و مناسب موتورهایی هستند که در شرایط گرم و سرعت بالا کار می‌کنند. شمع‌های با کد حرارتی پایین حرارت را به کندی به بدنه شمع و سپس به سر سیلندر منتقل می‌کنند و مناسب موتورهایی هستند که در شرایط سرد و سرعت پایین کار می‌کنند. کد حرارتی شمع معمولا با یک یا چند عدد یا حرف روی بدنه شمع نشان داده می‌شود. برای انتخاب کد حرارتی مناسب باید به توصیه‌های سازنده خودرو یا شمع مراجعه کنید.
- جنس الکترود شمع: الکترودهای شمع ممکن است از جنس نیکل، پلاتینیوم، ایریدیوم یا سوزنی باشند. جنس الکترود شمع تاثیر بر عمر، قدرت، مصرف سوخت و قیمت شمع دارد. الکترودهای نیکلی ارزان‌ترین و عمر کمتری دارند و مناسب موتورهای با توان پایین هستند. الکترودهای پلاتینیوم گران‌ترین و عمر بالاتری دارند و مناسب موتورهای با توان متوسط هستند. الکترودهای ایریدیوم جدیدترین و عمر بسیار بالاتری دارند و مناسب موتورهای با توان بالا و سیستم احتراق پیشرفته هستند. الکترودهای سوزنی جرقه قوی‌تری ایجاد می‌کنند و مناسب موتورهای با توان بالا هستند.
- تعداد الکترود شمع: شمع‌ها ممکن است دارای یک، دو، سه یا چهار الکترود جانبی باشند. تعداد الکترود شمع تاثیر بر قدرت، مصرف سوخت و عمر شمع دارد. شمع‌های با تعداد الکترود بیشتر جرقه قوی‌تری ایجاد می‌کنند و مناسب موتورهای با توان بالا هستند. شمع‌های با تعداد الکترود کمتر جرقه ضعیف‌تری ایجاد می‌کنند و مناسب موتورهای با توان پایین هستند. شمع‌های با تعداد الکترود بیشتر عمر کمتری دارند و شمع‌های با تعداد الکترود کمتر عمر بیشتری دارند.
- نوع سر الکترود مرکزی شمع: سر الکترود مرکزی شمع ممکن است از نوع استاندارد، V شکل، احتراق ناقص یا احتراق کامل باشد. نوع سر الکترود مرکزی شمع تاثیر بر قدرت، مصرف سوخت، آلایندگی و عمر شمع دارد. سر الکترود مرکزی استاندارد شکل معمولی دارد و مناسب موتورهای با توان پایین هستند. سر الکترود مرکزی V شکل شکل V دارد و مناسب موتورهای با توان متوسط هستند. سر الکترود مرکزی احتراق ناقص شکل مخروطی دارد و مناسب موتورهای با توان بالا هستند. سر الکترود مرکزی احتراق کامل شکل مسطح دارد و مناسب موتورهای با توان بالا و سیستم احتراق پیشرفته هستند.
- گپ یا فاصله دو سر الکترود منفی و مثبت شمع: گپ یا فاصله دو سر الکترود منفی و مثبت شمع یکی از عوامل مهم در عملکرد شمع موتور خودرو است. این فاصله تاثیر بر قدرت، مصرف سوخت، آلایندگی و عمر شمع دارد. برای هر خودرو و هر موتوری یک فاصله‌ی مشخص تعریف می‌شود، که با مراجعه به دفترچه راهنمای خودرو یا برچسبی که معمولا در زیر کاپوت یا محفظه‌ی موتورِ خودرو نصب می‌شود قابل دسترسی است. این فاصله معمولا با یک یا چند عدد یا حرف روی بدنه شمع نشان داده می‌شود. برای تنظیم این فاصله باید از ابزارهای مخصوصی مانند گپ‌سنج یا گپ‌تنظیم‌کننده استفاده کرد. اگر این فاصله بیش از حد کوتاه و یا بلند باشد ممکن است موجب احتراق ناقص، ایجاد سر و صدا در موتور و افزایش گازهای خروجی از اگزوز شود.
نویسنده: نادر شاه نشین
