وزارت صمت رکوددار تصمیمات یک شبه/ منتظر افزایش قیمت خودروسازان باشید
سیاست های ارزی کشور در حوزه صنعت و به ویژه صنعت خودرو از دوران آغاز تحریم ها در سال ۹۷ تا به امروز آنقدر متغیر و غیرکلان نگر بوده که خودروسازان نمی توانند، یک استراتژی پایدار چند ساله را برای خود تدوین کنند.
در آخرین شاهکار سیاست های ارزی چندی پیش نامه ای از سوی معاونت صنایع حمل و نقل و دفتر صنایع خودرو به انجمن های خودروسازان، موتورسیکلت سازان و دوچرخه سازان ارسال شده که طبق آن منشاء تامین ارز مورد نیاز واردات قطعات منفصله دیگر بانک مرکزی نیست!
در این نامه تاکید شده با عنایت به سیاست های یکپارچگی ارزی و توسعه صادرات غیر نفتی و کاهش وابستگی به ارز ناشی از صادرات محصولات غیر نفتی تولیدکنندگان از این پس باید با ارز حاصل از صادرات خود یا دیگر صادرکنندگان اقدام به تامین ارز مورد نیاز خود کنند. ضمنا تحقق اهدافی چون تعمیق داخلی سازی قطعات نیز که باعث کاهش ارزبری می شود مد نظر صادرکنندگان این نامه بوده است.
به این ترتیب طبق مستندات موجود در این نامه که در تاریخ ۲۱/۵ با امضاء عبدالله توکلی لاهیجی راهی دبیرخانه سه انجمن یاد شده در بالا شده، فاتحه ارز نیمایی دست کم برای خودروسازان خوانده شده است. موضوعی که البته حدود دو ماه از آن گذشته و امروز اثر آن را می توانید در افزایش قیمت بعضی از محصولات خودروسازان تجاری و سواری پیدا کنید.
محتوای این نامه هر چند در نگاه اول منطبق با شعارهای اقتصادی و البته خودکفایی در صنعت خودرو است، اما در حقیقت تناسبی با شرایط واقعی صنعت خودرو ندارد. در نگاه کلی این نامه گفته است که دیگر خبری از ارز نیمایی نیست و خودروسازان باید خود به دنبال ارز مورد نیاز باشند. این در حالی است که در بسیاری از موارد طی سال های اخیر خودروسازان و قطعه سازان نتوانسته اند ارز مورد نیاز را به اندازه درخواست و در زمان مناسب از بانک مرکزی تامین کنند.
با این همه حتی همان ارز نیمایی حدود ۴۲ هزارتومانی که گاه و بی گاه به صنعت خودرو به ویژه خودروهای تجاری اختصاص می یافت هم حالا به خاطره ها پیوسته است. اما مسئله اساسی این است که تامین ارز غیر نیمایی به معنی تامین ارز با نرخ ارز آزاد است. یعنی ارزی با قیمت حدود ۵۰ هزارتومان به بالا. به معنایی دیگر این که این نامه یک چراغ قرمز برای افزایش قیمت محصولات خودروسازان است.
زیرا رسما قیمت تمام شده محصولات تولیدی با نرخ ارز حدود ۵۰ هزارتومانی افزایش می یابد و حتی درخواست افزایش قیمت خودروسازان به شورای رقابت طی دو ماه گذشته نیز به همین دلیل است. از طرفی افزایش هزینه تولید محصولات تنها فاصله ۸ هزار تومانی با ارز نیمایی ندارد، زیرا هزینه های دور زدن تحریم ها، شرکت های واسطه ای و حمل و نقل و بیمه محموله های وارداتی نیز با همین ارز حدود ۵۰ هزارتومانی انجام می شود و این به معنای افزایش هزینه تولید بین ۲۰ تا ۳۰ درصد است.
وزارت صمت رکوددار تصمیمات یک باره
اگر نگاهی به عملکرد وزارت صمت از سال ۹۶ تا به امروز داشته باشید، خواهید دید تصمیمات یک باره این وزارت خانه نه تنها کمکی به حوزه تولید و واردات نکرده است که خود باعث ایجاد مشکلات مختلف برای مصرف کننه و تولید کننده شده است. از جمله شاهکارهای این وزارت خانه باید به منع واردات خودرو به صورت یک شبه در سال ۹۷، فروش خودرو در سامانه جامع و حالا عدم تخصیص ارز نیمایی به حوزه تولید اشاره کرد.
اما نامه اخیر دفتر صنایع خودرو مبنی بر تامین ارز از طریق صادرات و یا صادرکنندگان دیگر خود نشان می دهد در تصمیمات کلان این وزارت خانه نگاه کارشناسی کمترین نقش را دارد. بگذارید موضوع را بیشتر موشکافی کنیم. در این نامه اشاره شده که یکی از اهداف تعمیق داخلی سازی است. حال سوال اینجاست آیا مدیران این وزارت خانه می دانند که داخلی سازی قطعات به ویژه در صنعت خودرو نیازمند تحقیق و توسعه و آزمایش دریافت تاییده از موسسات معتبر است؟
آیا مدیران دفتر صنایع خودرو وزارت صمت اطلاع دارند که داخلی سازی قطعات نیازمند اجازه شریکان خارجی، دانش طراحی و مهندسی، قالب سازی و سرمایه گذاری اولیه است؟ آیا الگویی در این خصوص در صنعت خودرو جهان وجود دارد که صادرکنندگان این نامه از آن تجربه استفاده کرده باشند؟ جالب اینجاست که رهبر معظم انقلاب طی دست کم یک دهه گذشته همواره بر افزایش تولید تاکید داشته و حتی شعارهای سالانه نیز با محور رشد تولید از سوی ایشان تدوین شده است.
به عبارتی ساده تر حتی اگر این وزارت خانه قرار باشد بر اساس شعارهای تولید محور رهبری و به ویژه کنترل تورم در سال جدید اقدام کند، باید شرایط تولید در کشور را تسهیل کرده و هزینه های تولید را کاهش دهد. اما با حذف منبع ارز نیمایی سوق دادن تولیدکنندگان برای تامین ارز به سمت صادرکنندگان در حقیقت وزارت صمت و بانک مرکزی از زیر بار تامین ارز تولید کنندگان یک جاخالی جانانه داده اند!
کدام صادرات به کجا؟
در بخش دیگری از این نامه توصیه شده که تولیدکنندگان می توانند از محل صادرات خود ارز مورد نیاز را تامین کنند. حال سوال اینجاست که وزارت صمت دقیقا کدام بازار جهانی را می شناسد که خودروسازان کشور بتوانند در مقیاس بالا محصولات خود را به آن صادرکنند و ارز مورد نیاز را بدون شمل خاصی در سیستم بانکی جهانی انتقال دهند؟ کدام بازارهای منطقه ای وجود دارند که شریکان تجاری چینی خودروسازان داخلی به صورت مستقیم به آن راه نیافته باشند و خودروسازان داخلی به ویژه در بخش خصوصی بتوانند به آن بازارها وارد شوند؟
هر چند در این خصوص شاید حضور دو خودروساز بزرگ در بازار روسیه و ونزئلا نمونه ای از صادرات تلقی شود، اما فراموش نکنید، نوع محصولاتی که این دو خودروساز تولید می کنند، ارتباطات آنها، زیرساخت ها به ویژه در بازارهای منطقه و … مسائلی نیست که در توان همه خودروسازان کشور باشد. ضمن این که صادرات یک محصول مونتاژی به بازارهای برون مرزی مستلزم رعایت استانداردهای مقصد کشور مورد نظر است.
ایجاد تغییرات مهندسی روی محصولات به منظور رعایت استانداردهای مقصد صادرات حتی در صورت موافقت مالک پلتفرم ( شریکان تجاری چینی) تنها با تیراژ بالا امکان پذیر است، زیرا در غیر این صورت پروژه اقتصادی نخواهد بود. در صنعت خودرو هر تغییر و تصمیم نیازمند مطالعات بسیار و البته زمانبندی اجرایی است. تصمیمات یک شبه برای این صنعت طی بیش از ۵ سال اخیر همواره مورد اعتراض اهالی این صنعت و متخصصین بوده و باعث شده فشار تحریم ها دوچندان شود.
به نظر می رسد به رغم این که معاون صنایع حمل و نقل وزارت صمت یعنی منوچهر منطقی با این که خود سابقه مدیریت در ایران خودرو را دارد، اما این وزارت خانه مطلع نیست که تصمیمات یک شبه برای صنعتی پیچیده چون خودروسازی، یک سَم بدون پادزهر به شمار می رود. مدیریت ارزی کشور هر چند اهمیت ویژه ای در دوران تحریم دارد، اما باید اولویت های اختصاص ارز نیز منطقی انتخاب شوند.
یادداشت: امید آورزمانی
