قطب سوم از کویر کرمان می آید؟/ پیمایش سخت تا قله خودروسازی

یکی از حقله های گم گشته صنعت خودرو ایران ((قطب سوم)) نام دارد! قطبی که در حقیقت قرار بود رقیبی برای ایران خودرو سایپا باشد.

یک خودروساز بخش خصوصی که توان رقابت با دو خودروساز بزرگ کشور داشته باشد و به عبارتی بتواند با تیراژ بالا، قیمت و کیفیت مناسب بخشی از سهم بازار ایران خودرو و سایپا را به دست آورد.
این آرزویی است که دست کم 5 دولت و 10 وزیر صنعت رویای آن را در سر پرورانده اند. در تمام سال های گذشته نام چند خودروساز به عنوان قطب سوم همواره مطرح شده است. مدیران خودرو به عنوان یکی از بزرگ ترین و پر تیراژ ترین سازندگان بخش خصوص یکی از آنهاست. خودروسازی که سال گذشته توانسته 161 هزار دستگاه انواع محصولات چِری را در ایران مونتاژ کند. البته مدیران خودرو عمق داخلی سازی بسیار کمی دارد و بیشتر یک CKD کار پر تیراژ است.
مدیران خودرو در ایران برنامه توسعه برند و افزایش تیراژ مونتاژ را دنبال می کند. تا اینجای کار این خودروساز فعالیت خاصی در حوزه تحقیق و توسعه در ایران نداشته است. ضمن این که فعالیت خاصی نیز در حوزه انتقال دانش فنی به داخل کشور ندارد. از طرفی قرار داد و تفاهم نامه ای هم با نهادهای علمی کشور امضاء نکرده و ترجیح می دهد، صرفا یک مونتاژ کار خوب باشد. هر چند شرایط سیاسی و اقتصادی ایران نیز ریسک ورود به این بخش ها را برای خودروسازان خارجی( چری) بالا برده است.
گروه بهمن با تمرکز بر بهمن موتور یکی دیگر از نام هایی است که در کارنامه آن کاندید قطب سوم شدن وجود دارد. این خودروساز در سال 1402 توانست کمی بیش از 23 هزار دستگاه خودرو تولید کند. این آمار البته با توجه به برنامه هایی توسعه ای که بهمنی ها در گذشته اعلام کرده بودند، فاصله معناداری با قطب سوم شدن دارد. هر چند حواشی پیرامون این گروه خودروسازی و البته مشکلات و چالش های اختصاص ارز و … را هم نباید از یاد برد.
بهمنی ها البته در گذشته اقدامات پیشرویی در حوزه توسعه محصول داشتند. به طور مثال پلتفرم خودروی فیدلیتی قرار بود، پایه ای برای توسعه محصولات با برند بهمن موتور باشد. ضمنا فعالیت های گسترده ای در افزایش عمق داخلی سازی این خودرو داشتند. حتی تسهیلات خوبی هم برای راه اندازی یک کارخانه موتورسازی به نام ((تیوان)) دریافت کردند. اما به نظر می رسد باد سرد اسفندماه رویای قطب سوم شدن بهمنی ها را بر باد داد.
نکته جالب توجه طی 4 سال اخیر، مطرح شدن نام گروه های صنعتی و تجاری دیگری در حوزه خودرو است که گاهی زمزمه کردند، قصد دارند بدل به قطب سوم خودروسازی بشوند! از گروه های فعال در صنایع غذایی گرفته تا سرمایه گذارانی که فکر می کنند، برای صعود زمستانه به قله دماوند کافی است از میدان منیریه کفش و کاپشن برند و کوله پشتی خوب بخرند و کارشان با چند کنسرو لوبیا راه می افتد!
این در حالی است که صنعت خودرو به معنی ((تولید، طراحی و تیراژ بالا)) قله ای مرتفع تر از آن است که هر کسی به آن صعود کند. هر چند، شاید تولید کنندگان مواد غذایی با قیمت های همواره به روز محصولات خود و سود حاصل از فروش بالا بتوانند با ورود به صنعت خودرو تا ((مسیح تپه)) در شمال سعادت آباد صعود کنند.
جوانه های امید برای قطب سوم
از مرور تاریخ ناکام قطب های نافرجام سوم که بگذریم به اتفاقی می رسیم که طی دو هفته گذشته باعث شده امید ها برای شکل گرفتن قطب سوم خودروسازی در کشور و توسعه رقابت واقعی دوباره زنده شود. اتفاقی که همین چند روز پیش توسط گروه خودروسازی کرمان رغم خورده است. یعنی همایش زنجیره تامین کرمان موتور با حضور 250 قطعه ساز.
گروه خودروسازی کرمان با محوریت کرمان موتور حدود 35 سال پیش تاسیس شده است و در کارنامه این شرکت سابقه همکاری با فولکس واگن، دوو، هیوندایی، لیفان، JAC و چند خودروساز دیگر وجود دارد. در واقع کرمان موتور از جمله خودروسازانی در کشور است که سابقه همکاری با خودروسازان شرقی و غربی در ایران را همزمان دارد.
هر چند تجارب این خودروساز بیشتر در حوزه مونتاژ است، اما کارکردن با فرآیندهای تغذیه خطوط، مونتاژ، کیفیت سنجی و مهندسی تولید خودروسازان اروپایی و شرقی تجربیات مفیدی است که گران به دست آمده و این اعتماد به نفس این خودروساز را برای حرکت در مسیر توسعه افزایش می دهد. در واقع این تجارب و البته جذب نخبگان مختلف در حوزه های تکنیکی، طراحی و مدیریت طی سال های اخیر کرمان موتور را بدل به کوه نوردی با تجربه کرده که در حال تمرین برای صعود قله خودروسازی ( قطب سوم) است.
سخنان سامان فیروزی مدیرعامل کرمانی ها در همایش زنجیره تامین کرمان موتور نشان می داد این خودروساز با شناخت واقعی از شرایط موجود کشور در حوزه ارتباطات بین المللی و وضعیت اقتصادی قصد دارد از فاز صرفا مونتاژ به خودروساز شدن تغییر ماهیت دهد. زیرا سخنان او نه بر اساس شعارهای مرسوم صنعتی که بر پایه مزیت های رقابتی و البته شناخت فرصت ها و تهدیدها بود.
به طور مثال کرمانی ها توانسته اند 3 پلتفرم را طراحی کنند که شامل KP1، KP2 و PS1 می شود و تمرکز آنها بر KP1 است که پایه تولید خودروهای اقتصادی می شود. یعنی دقیقا جایی از بازار که ایران خودرو و سایپا بی رقیب می تازند. همچنین قرار است پلتفرم KP2 شامل خودروهای میان رده باشد و KPS نیز شامل خودروهایی با فناوری بالا و تا اندازه ای اسپرتی خواهد بود. ضمنا کرمانی ها خوب دریافته اند که قطعه سازان داخلی نقش همان تجهزات کوهنوری مرغوب را دارند که برای صعود به قله خودروسازی باید از آنها بهره ببرند.
SWOT مدل توسعه کرمانی ها
در علم مدیریت استراتژیک مدلی وجود دارد که مخفف چهار کلمه Strength، Weakness، Opportunity و Threat است و به اختصار SWOT نامیده می شود. این روش مدیریت استراتژیک که در توسعه سازمان ها نقشی پر رنگ دارد، با تحلیل نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدهای سازمان و بستر فعالیت آن سازمان در نهایت داده هایی به مجریان طرح می دهد که می توانند نقشه راهبری آن سازمان را در مسیر توسعه ترسیم کنند.
سخنان سامان فیروزی مدیرعامل کرمانی ها در حضور رسانه ها و قطعه سازان کشور شاخص های مشترک بسیاری با این مدل از توسعه داشت. از این رو به نظر می رسد کرمانی ها نه بر اساس هیجانات مرسوم در صنعت خودرو که با توجه به شناخت کافی از فضای این صنعت در مسیر خودروساز شدن گام نهادند. هر چند نباید پتانسیل های پشتوانه سیاسی این شرکت را نیز نادیده گرفت.
از دیگر نکات جالب توجه در خصوص گروه کرمان اقدام این شرکت برای خرید بخشی از سهام گروه خودروسازی سایپا طی دو سال گذشته است. کاری که اهل فن آن را بیشتر به ((سفت کردن ریشه های صنعتی)) تعبیر می کنند تا آغاز یک فرآیند همکاری بین دو خودروساز. هر چند نباید فراموش کرد گروه خودروسازی سایپا از نظر زیرساخت های تولیدی شرایط مناسبی دارد.
البته ممکن است کرمانی ها با افزایش سهام خود در این گروه خودروسازی در آینده قصد داشته باشند با استفاده از زیرساخت های تولیدی سایپا رکوردهای جدیدی در تولید با برند خود ثبت کنند. با این همه نباید فراموش کرد، مسیری که کرمان موتور در پیش گرفته است، به معنای ورود جدی تر قطعه سازان کشور به حوزه تحقیق، توسعه و دانش افزایی در تولید قطعات فناورانه است. این یعنی اشتغال بیشتر و رقابت جدی تر در صنعت خودرو و در نهایت افزایش کیفیت محصول.
با این همه گروه کرمان در مسیر توسعه خود در میانه راه قرار دارد و دست بر قضا شیب این صعود سخت، از اینجای مسیر بیشتر می شود. کرمانی های توانسته اند در سال 1402 بیش از 58 هزار دستگاه خودرو تولید کنند و رشد تولید 99 درصدی داشته باشند. حال باید منتظر ماند و دید این مونتاژکار با سابقه برای صعود به قله قطب سوم خودروسازی فقط تجهیزات کافی را مهیا کرده است یا برای این پیمایش توان لازم را هم دارد؟

یادداشت : امید آورزمانی