بورس کالا دوای درد صنعت خودرو
خودرو یکی از بازارهایی که همواره جذابیت زیادی برای سرمایه گذارای داشته و مردم به دنبال بستری مناسب برای خرید خودرو با قیمت واقعی هستند.طی چند سال اخیر با توجه به قیمت گذاری دستوری خودرو ، خودروسازان در زمینه تولید ضررهای بسیاری را متقبل شده اند بعلاوه عرضه خودرو در بسترهای باز باعث شده تا خودرو به جای رسیدن به دست مصرف کننده واقعی به دست دلالان برسد.
از طرف دیگر بازار خودرو به جای سود به جیب تولید کننده ، جیب دلال را پر خواهد کرد. چرا که عرضه خودرو در سامانه یکپارچه هم با قیمت دستوری نمی تواند زیان انباشته خودروسازان ناشی از قیمت گذاری دستوری را جبران کند.نتیجه قیمتگذاری دستوری، توزیع سالانه بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان رانت بین مردم بوده که تفاوت قیمت خودرو، از کارخانه تا بازار، مسبب آن است.
طی چند سال اخیر موضوع عرضه خودرو در بستر بورس کالا مطرح شد و کنش و واکنش های بسیاری نسبت به این موضوع صورت گرفت. در میان کش مکش های مخالفان و موافقان بالاخره موافقان عرضه خودرو در بورس کالا که بیشتر خودروسازان و مصرف کنندگان واقعی بودند، برنده شدند و عرضه خودرو اولین بار در ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۱ در بورس کالا انجام شد تا قیمت روز خودرو صفر میان نرخ کارخانه و بازار به مشتریان ارائه شود.
طبق آمارهای موجود، در سال ۱۴۰۱ بیش از ۹۹۰ هزار دستگاه خودرو توسط ۲ شرکت بزرگ خودروسازی سایپا و ایران خودرو تولید شد اما در مجموع ۶۸ هزار دستگاه خودرو در بورس کالا مورد معامله قرار گرفت و طبق این آمار، کمتر از ۷ درصد از کل فروش خودروی تولید شده در سال ۱۴۰۱ در بورس کالا عرضه شد.
در این میان ادامه داشتن عرضه خودرو در بورس کالا باعث از بین رفتن فساد و کاهش تدریجی زیان خودروسازان میشود.
فراهم شدن بستر عرضه خودرو در بورس کالا نه تنها می تواند جبران زیان انباشته ناشی از قیمت گذاری دستوری برای خودروسازان را در بر داشته باشد ، بلکه با ارائه قیمتی میان قیمت کارخانه و بازار موجب می شود تا جذابیت بازار خودرو بیشتر و اشتیاق خودروسازان برای عرضه خودرو بیشتر شود. به تبع آن خودرو به دست خریدار واقعی خواهد رسید و دست دلالان نیز کم کم از بازار خودرو کوتاه می شود.
پروسه عرضه خودرو در بورس کالا به این صورت است که قیمت پایه خودرو بر پایه فرمول تعیین شده توسط شورای رقابت مشخص و سپس خودرو با قیمت اعلام شده در بورس کالا عرضه میشود. در این مرحله متقاضیان قیمت پیشنهادی خود را در سامانه بورس ارائه میدهند. در نهایت بر اساس قیمتی که در بورس کالا اعلام میشود، خودرو به فروش میرسد.
در این طرح برای هزینهکرد مابهالتفاوت مازاد قیمت پایه و قیمت فروش خودرو در بورس، تمهیداتی اندیشیده شده است. از این مبلغ ۲۰ درصد صرف توسعه حمل و نقل عمومی و جایگزینی خودروهای فرسوده، ۱۰ درصد صرف افزایش کیفیت و کمیت تولید خودرو میشود.۲۰ درصد از این مبلغ بهعنوان تسهیلات به زوجهای جوانی فاقد خودرو پرداخت میشود و ۵۰ درصد باقیمانده تحت عنوان تسهیلات قرضالحسنه برای تحقیق و توسعه به خودروسازان داده میشود.
اما برنامه دولت برای عرضه خودرو در سامانه یکپارچه موجب شد تا روند عرضه خودرو در بورس کالا متوقف شود ، سازمان بورس اعلام کرد به دلیل تعهدات خودروسازان در سامانه یکپارچه، برنامه جدیدی برای عرضه بورسی وجود ندارد.
احتمالا این عدم عرضه تا اواخر امسال (اواخر ۱۴۰۳) ادامه خواهد داشت.
در این میان شورای عالی بورس نیز موافق صددر صد عرضه خودرو در بورس کالا است و این موضوع را طور جد پیگیری می کند، چرا که از طریق بورس کالا بستر مناسبی برای تعیین قیمت واقعی خودرو فراهم شده و خودروسازان بزرگ کشور نیز از این موضوع راضی هستند، بعلاوه صحبت هایی درباره عرضه خودروهای وارداتی در بورس کالا مطرح شده که همچنان صدای مخالفان این موضوع بالاتر بوده و اجازه عرضه این خودروها صادر نشده است.
حال با توجه به نزدیک شدن اتمام تعهدات خودروسازان در سامانه یکپارچه بستر بورس کالا آماده عرضه محصولات خودروسازان کشور است و مشکلی برای آن وجود ندارد.
نکته قابل توجه اینجاست که عرضه خودرو در بورس کالا نسبت به قرعهکشی وضعیت بهتری برای بازار خودرو ایجاد میکند.اگر خودروهای عرضه شده در قرعهکشیها در بورس کالا عرضه شوند، رانت فروش خودرو حذف خواهد شد. همچنین عرضه خودرو در بورس نسبت به قرعهکشی برای دولت، پرداخت مالیات و خروج دلالان را به همراه خواهد داشت .
گفتنی است اگر عرضه خودرو در بورس کالا تداوم پیدا میکرد و عدهای به جای سنگاندازی به حمایت از این روش شفاف میپرداختند، بدون شک طبق تجربیات سایر صنایعی که سالها است محصولاتشان را در بورس کالا عرضه میکنند، شاهد بهبود سودآوری خودروسازان، احیای این صنعت، رشد تولید و در نهایت نفع سهامداران و مصرف کنندگان خودرو بودیم.
یادداشت: مونا عسکری
